นวนิยายเรื่อง “Cigarette Girl ซิกาแรต เกิร์ล” งานเขียนของ ราติห์ คุมาลา นักเขียนหญิงชาวอินโดนีเซีย แปลเป็นภาษาไทยโดย บุญญรัตน์ นับเป็นงานเขียนอีกเรื่องของประเทศหมู่เกาะที่นำเสนอให้เห็นถึงสถานภาพ บทบาท และแนวคิดของผู้หญิงผ่านวัฒนธรรมการทำบุหรี่ เชื่อมโยงกับบริบททางประวัติศาสตร์สังคมการเมือง เศรษฐกิจของประเทศในช่วงอาณานิคมจนถึงยุคหลังการรับเอกราช ควบคู่ไปกับความรักและอุปสรรคของพระ-นาง และการกลับไปทำความเข้าใจประวัติศาสตร์ของประเทศจากอดีตถึงปัจจุบันผ่านตัวละครรุ่นลูก

แครส อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ นักเขียนและนักประวัติศาสตร์ มาร่วมสะท้อนมุมมองต่อนิยายเรื่องนี้ใน #หลบมุมอ่าน เขามีความเห็นว่าในยุคสมัยของการปลดแอก ผู้หญิงที่เกี่ยวข้องกับบุหรี่ เป็นการแสดงออกถึงความอิสระ ความเฟี้ยว ขณะเดียวกัน Cigarette Girl ก็สะท้อนให้เห็นว่า พลังหนึ่งในการสร้างชาติอินโด สามารถอ่านประวัติศาสตร์และการเมืองในงานเขียนเล่มนี้ได้เช่นกัน และไปฟังกันว่าทำไมจึงมีวิชาบุหรี่ศึกษา (Cigarette Studies) ในดินแดนอิเหนา

ตุนาหงัน วงศ์เทวา มะงุมมะงาหรา อินุงตุงนัง ตุหรัดตุเหร่ คำเหล่านี้มาจาก อิเหนา วันนี้มาฟังเรื่องความปั่นป่วน บรรลัยจักรที่เกิดขึ้นหลังจากการปิ๊งสาวครั้งแรกของอิเหนา ในรายการ เล่ารอบโลก 

จาก Political landscape แห่งอำนาจรัฐในอาณาจักรชวาโบราณ สู่การแต่งงานไขว้กันไปมาของวงศ์เดวา และความกลัดมันของเจ้าชายอิเหนา ความปั่นป่วนจึงก่อกำเนิด  ฟังใน เล่ารอบโลก 

เมื่อพูดถึงประเทศอินโดนีเซีย หลายๆ คนคงนึกถึงเรื่องราวของ อิเหนา บุษบา จรกา จินตหรา ฯลฯ แต่คุณผู้ฟังทราบหรือไม่ว่า นิทานเรื่องนี้มีต้นกำเนิดอย่างไร และมีความยิ่งใหญ่แต่ไหนในฐานะเอกลักษณ์ของพวกเราชาวอาเซียน

คุณเคยรู้สึกไม่ชอบพฤติกรรมการแสดงออกหรืออะไรก็ตามของใครสักคนหนึ่งหรือเปล่า แต่แล้ววันหนึ่งพฤติกรรมที่คุณไม่ชอบ กลับกลายเป็นคุณเสียเองที่แสดงออกแบบนั้น ซึ่งเข้าทำนองที่ว่า ว่าแต่เขาอิเหนาเป็นเอง แน่นอนว่าอะไรที่เราไม่ชอบ ก็ไม่อยากเกิดขึ้นกับตัวเรา แต่จะทำอย่างไรเพื่อหยุดสิ่งเหล่านี้ไม่เกิดขึ้นหรือแสดงออกจากเรา รายการ ศัลยกรรม...ความสุข เล่าให้ฟังค่ะ

แซ็กโซโฟนเข้าไปมีบทบาทในสังคมอินโดนีเซียกว่าศตวรรษแล้ว นับตั้งแต่การเป็นเสียงใหม่ของคนเมืองไปจนถึงเสียงใหม่ของวัฒนธรรมท้องถิ่น เป็นสินค้าอุตสาหกรรมดนตรีที่มีโรงงานแซ็กโซโฟนผลิตอยู่ในประเทศอินโดนีเซียเอง เป็นแรงบันดาลใจให้เกิดการสร้างสรรค์งานดนตรีใหม่ที่ก้าวไกลกว่านิยามดนตรีร่วมสมัย ดนตรีป๊อปแจ๊ส

ตัวอย่างเสียงแซ็กโซโฟนอินโดนีเซียวันนี้มีความหลากหลายทั้งสไตล์ดนตรีการเรียบเรียง การตีความ และการออกแบบงานดนตรีใหม่ ๆ ที่ท้าทายความคิดทั้งคนเล่นคนฟังนอกเหนือไปจากเพลงที่รู้จักกันดี อาทิ Burung Kakatua, Bengawan Solo ฯลฯ ก็ยังการคัดสรรเพลงร่วมสมัย อินโดนีเซียที่ใช้แซ็กโซโฟนเป็นเครื่องมือในการสื่อความคิดของนักดนตรีไฮไลท์ได้แก่ เพลงชุด Jakarta Sleep (Jon Siddall), เพลงชุด Balinese Pentacle (Simon Diricq - Charles Michiels) และงานสกอร์สำหรับแซ็กโซโฟนและวงสตริงแชมเบอร์ 15 ชิ้น Kotekan (Dr. Piet J.Swerts)

คำเรียกกัญชา Ganja เป็นมรดกร่วมในดินแดนอาเซียน พูดคำนี้ขึ้นมา คนไทย คนอินโดนีเซีย เข้าใจเหมือน ๆ กันว่าหมายถึงอะไร ถึงจะรับรู้กันว่าบทบัญญัติของกฎหมายควบคุมกัญชาเป็นเรื่องใหญ่ร้ายแรงในอินโดนีเซีย ไม่ว่าจะเป็นการจับปรับผู้มีกัญชาในครอบครองจนถึงลงโทษประหารชีวิต ทว่าในฝั่งของการสร้างสรรค์ทางศิลปวัฒนธรรม หลากหลายแขนงกลับมีหลักฐานยืนยันความดีงามของกัญชาต่อการขับเคลื่อนทางจิตวิญญานของศิลปินมากมาย นับตั้งแต่วรรณศิลป์ดุริยางคศิลป์จนถึงงานทัศนศิลป์

.

บทเพลงใน ep นี้ยกตัวอย่างผลงานขึ้นหิ้งของศิลปินดนตรีชั้นครูผู้ทรงอิทธิพลในสังคมอินโดนีเซีย ที่มีความสัมพันธ์กัญชา เช่น “Bugna Bugna Ganja” (ดอกกัญชา) ของราชันย์ดังดุท (Dangdut ดนตรีพ็อพที่มีต้นรากมาจากเพลงดังหนังแขก) นาม โรมาห์อิรามา (Rhoma Irama) ที่ได้เผยแพร่เพลงนี้มาตั้งแต่ 1986 แต่ก็ยังคงมีผู้นิยมนำไปขับร้องคัฟเวอร์ต่อเนื่องกันมาจนถึงปัจุบัน, เพลงเรกเก้สร้างสรรค์ของศิลปินปาปัว เทอรีรุมบิโน Terry Rumbino ที่สร้างงานอย่างมีชั้นเชิงมาก เป็นต้น

นิสิตสาขาวิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม เสนอ Podcast รายการ Listen to lit scene hit literature เรื่องอิเหนา ตอนจินตะหราวาตีตัดพ้อต่อความรักของอิเหนาและคำมั่นสัญญาที่อิเหนาเคยให้ไว้กับจินตะหราไม่เป็นดังเดิม จนจินดาส่าหรีเข้ามาปลอบและอธิบายถึงความรักใหจินตะหราฟัง